Türkiye

Türkiye ya da resmî adıyla Türkiye Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Anadolu’da, küçük bir bölümü ise Balkan Yarımadası’nın güneydoğu uzantısı olan Trakya’da yer alan ülke. Kuzeybatıda Bulgaristan, batıda Yunanistan, kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, İran ve Azerbaycan’ın ekslav toprağı Nahçıvan, güneydoğuda ise Irak ve Suriye komşusudur. Güneyini Akdeniz, batısını Ege Denizi ve kuzeyini Karadeniz çevreler. Marmara Denizi ise İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı ile birlikte Anadolu’yu Trakya’dan yani Asya’yı Avrupa’dan ayırır. Türkiye, Avrupa ve Asya’nın kavşak noktasında yer alması sayesinde önemli bir jeostratejik güce sahiptir.

Türkiye toprakları üzerindeki ilk yerleşmeler Yontma Taş Devri’nde başlar. Doğu Trakya’da Traklar olmak üzere, Hititler, Frigler, Lidyalılar ve Dor istilası sonucu Yunanistan’dan kaçan Akalar tarafından kurulan İyon medeniyeti gibi çeşitli eski Anadolu medeniyetlerinin ardından III. Aleksandros egemenliğiyle birlikte Helenistik dönem geldi. Daha sonra sırasıyla Roma ve Anadolu’nun Hristiyanlaştığı Bizans dönemleri yaşandı.11. yüzyılda Abbasi hilafetini siyasi hakimiyeti altına alan ve İslam dünyasında büyük bir güç konumuna gelen Selçukluların 1071 yılında Bizans’a karşı kazandığı Malazgirt Muharebesi ile Anadolu’daki Bizans üstünlüğü büyük ölçüde kırılarak Anadolu kısa süre içerisinde Selçuklulara bağlı Türk beyleri tarafından ele geçirildi ve Anadolu toprakları üzerinde İslamlaşma ve Türkleşme başladı. Kısa sürede Anadolu’daki diğer Türk beylikleri üzerinde hakimiyet kuran Konya merkezli Anadolu Selçuklu Sultanlığı, 1243’teki Moğol istilasına kadar Anadolu’yu yönetti.

13. yüzyılın sonundan itibaren Batı Anadolu’daki Türk beyliklerinden biri olarak öne çıkan Osmanlılar, 14. yüzyılda Balkanlar’da gerçekleştiriği fetihlerle büyük bir güç haline geldi ve Anadolu’daki diğer Türk beylikleri üzerinde de hakimiyet kurdu. Osmanlılar, 1453 yılında Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethederek Bizans İmparatorluğuna son vermesiyle büyük bir imparatorluk haline geldi. İmparatorluk 1516-1517’de Yavuz Sultan Selim’in Suriye ve Mısır’ı fethedip Mekke ve Medine’yi de hakimiyeti altına almasıyla İslam dünyasındaki en büyük güç haline geldi ve İslami hilafetin de tek temsilcisi oldu. İmparatorluk zirvesini Orta Doğu ve Kuzey Afrika’dan Macaristan’a kadar hakimiyet kurduğu 15. ve 17. yüzyıllar arasında, özelikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşadı. 1683 II. Viyana Kuşatması sonrasında gelen bozgun ve 15 sene süren Kutsal İttifak Savaşları neticesinde 1699’da Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’ya karşı üstünlüğü sona erdi. 19. yüzyıla gelindiğinde imparatorluk, Tanzimat adı verilen ciddi bir modernleşme sürecine girdi. 1876 yılında anayasanın ilan edilip meclisin açılmasıyla başlayan I. Meşrutiyet devri, Sultan II. Abdülhamid’in 1878 yılında Osmanlı-Rus Savaşını gerekçe göstererek anayasayı askıya alıp meclisi kapatması ile kısa sürse de, 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edilerek anayasa tekrar yürürlüğe girdi. Ancak reformlar dağılmayı engelleyemedi. Bu süreçte bağımsızlığını kazanarak imparatorluktan ayrılan Balkan devletlerinin birleşerek Osmanlı İmparatorluğuna savaş açması ile başlayan 1912-1913 Balkan Savaşı ile Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar’daki tüm topraklarını kaybetti. Balkan bozgunundan bir sene sonra da I. Dünya Savaşı’na (1914-18) İttifak Devletleri’nin yanında giren imparatorluk savaş sonucunda yenik düşerek Orta Doğu’daki tüm topraklarını kaybetti ve İtilaf Devletleri’nin işgaline uğradı.

16 Mart 1920’de İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u işgal edip bazı milletvekillerini tutuklayarak sürgüne göndermesi sonucunda Meclis-i Mebusan’ın kapanmasıyla Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Onun önderliğinde işgalci kuvvetlere karşı yapılan Kurtuluş Savaşı (1919-22) başarıya ulaşıp 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı monarşisi tarihe karıştı. 29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilan edilmesi ve 3 Mart 1924’te hilafetin kaldırılıp Osmanlı Hanedanı’nın yurt dışına sürgün edilmesinden sonra çağdaş Türkiye’nin oluşumunda önemli yer tutacak olan bir dizi devrim gerçekleştirildi.

Türkiye, başkanlık sistemiyle yönetilen demokratik, laik ve üniter bir anayasal cumhuriyettir. Resmî dili, nüfusun %85’inin anadili olan Türkçedir. Ülkenin %70-80’ini Türkler, geriye kalanını Lozan’a göre yasal olarak tanınan (Ermeniler, Rumlar ile Yahudiler) ve yasal olarak tanınmayan Kürtler ve diğer halklar (Arnavutlar, Boşnaklar, Çerkesler, Gürcüler ile Lazlar vb.) oluşturmaktadır. Nüfusunun büyük bölümü Müslümandır. Avrupa Konseyi, NATO, OECD, AGİT ve G-20 topluluklarına üye olan Türkiye, Batı dünyasıyla bütünleşmiştir. 1963’te Avrupa Ekonomik Topluluğu ortak üyesi olmuş, 1995’te AB Gümrük Birliği’ne katılmış ve Avrupa Birliği’ne tam üyelik müzakerelerine 2005’te başlamıştır. Ülke ayrıca Türk Keneşi, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı gibi örgütlere de üyedir. Günümüzde Türkiye, büyüyen ekonomisi ve diplomatik girişimleri sayesinde bölgesel güç olarak kabul edilmektedir.